با اینکه این روزها توجه بیشتری به بحران کم آبی و مدیریت آن می شود، آیا برای بهبود شرایط در مسیر درستی قدم گذاشته شده است؟ با وجود همه این توجه ها چرا هر روز مشکلات جدیدی پدیدار می شود و دردی از دردها درمان نمی شود؟
در حالیکه کشورمان در منطقه ای واقع شده است که توزیع زمانی و مکانی بارندگی مناسب نیست و با کم آبی روبرو هستیم، با سهل انگاری های پیاپی در زمینه اجرا و توسعه برنامه های آبخیزداری، حجم زیادی از آب بصورت سیلاب از دست می رود. تبعات این غفلت به همین جا ختم نمی شود و در حال حاضر ۶۹ درصد از جمعیت کشور در معرض خطرات سیلاب هستند و ۱۸ درصد از جمعیت کشور را خطرات سیلاب با شدت زیاد تهدید می کند.
در عملیات آبخیزداری با انجام اقداماتی همچون پلکانی کردن مسیل ها و رودخانه ها، انحراف مسیر رودخانه ها، احداث سیل گیر، توسعه پوشش گیاهی، احیای جنگل ها و احداث بندهای بتنی و خاکی شرایطی ایجاد می شود که آب های جاری ناشی از بارندگی فرصت نفوذ بیشتری داشته باشد و علاوه بر سیراب شدن سفره های آب زیرزمینی، کاهش قابل توجهی در حجم و دبی آب جاری شده (رواناب) نیز ایجاد شود. لذا کنترل نکردن سیلاب و نبودن برنامه ریزی های لازم نه تنها خسارات مالی و جانی زیادی تحمیل می کند، بلکه باعث می شود یک منبع مناسب برای تغذیه سفره های آب زیرزمینی از دست برود. بنابراین با انجام عملیات آبخیزداری میتوان همزمان چند هدف را که همه آن ها در راستای بهبود بحران کم آبی کشور است نشانه گرفت.
بیشتر بخوانید:آبخیزداری چیست؟بعنوان مثال در زمان بارندگی زیاد میتوان آب را ذخیره و در زمان کم آبی و فصول آبیاری از آن استفاده نمود و همینطور با تغذیه سفره های آب زیرزمینی هم به بهبود کیفیت آب کمک نمود و هم از پایین آمدن سطح آب سفره های زیرزمینی که خود تبعات منفی زیادی دارد، جلوگیری نمود. مسائل اقتصادی و مدیریت ناهماهنگ منابع آبی دلایل پیش نرفتن طرح های مرتبط با کنترل سیلاب هستند. بعنوان مثال وزارت نیرو طرح های آبخیزداری را عامل کاهش دبی رودخانه ها و ذخیره سدها می داند.
بنابراین در اجرای عملیات آبخیزداری بهتر است به جای تصمیم گیری های مستقل، یک بعدی و یک جانبه، تصمیم گیری های جامع، یکپارچه، همه جانبه و هماهنگ توسط کلیه سازمانهای مسئول در این زمینه انجام و تبعات مثبت و منفی هر تصمیم توسط کلیه ذینفعان و ذی مدخلان بررسی و نسبت به انتخاب بهترین گزینه توسعه با بیشترین منافع و کمترین خسارات اقدام گردد.
همچنین لازم است تلاش هایی در راستای ترویج و آموزش فرهنگ حفاظت از جنگل، وضع محدودیت ها و قوانین جلوگیری از جنگل زدایی، قاچاق چوب، تغییر کاربری اراضی و حذف پوشش گیاهی صورت گیرد.
استاد تمام دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی - دانشگاه تهران