افزایش کانون‌های تولید ریزگرد در شمال سیستان و بلوچستان
بارندگی‌ها در حوضه آبریز داخلی رودخانه هیرمند و تالاب هامون بیش از ۸۰ درصد نسبت به شرایط نرمال کاهش یافته است.
شاید اوایل تابستان سال گذشته آخرین باری بود که سیلاب رودخانه هیرمند خشک شد و از آن زمان تاکنون آبی دراین رودخانه جاری نشده است. هرچند این نخستین باری نیست که کشور افغانستان بر خلاف معاهده تقسیم آب رودخانه هیرمند رفتار می‌کند و آب را به روی آن می‌بندد، اما پیش‌تر مسئولان و کارشناسان محلی اعلام کردند که این کشور نزدیک به ۲دهه است که به مفاد معاهده تقسیم آب این رودخانه کم توجه بوده و از دادن حقابه ایران ممانعت می‌کند.
بستن آب رودخانه هیرمند در نخستین تأثیر خود، کشاورزی ۵ شهرستان شمالی سیستان و بلوچستان را فلج کرده و خسارت سنگینی به بار آورده، به طوری که برآوردها از میزان خسارت در ۲ شهرستان شمالی استان بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان ارزیابی شده است. این خسارت زمانی رسانه‌ای شد که «دانیال محبی»، استاندار سیستان و بلوچستان در جلسه ستاد مدیریت بحران خشکسالی شمال استان، دستور برآورد میزان خسارت به کشاورزان را صادر کرد و از مدیران ادارات و بانک‌ها خواست تا مشکلات افراد خسارت دیده از خشکسالی را به صورت دقیق پیگیری کنند.اما قطع آب هیرمند تنها مشکل خشکسالی شمال این استان نیست، زیرا به‌لحاظ بارش هم این منطقه در سال زراعی جاری با مشکل روبه روست، به‌طوری که جدیدترین گزارش دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران نشان می‌دهد که همچنان سیستان و بلوچستان با میانگین بارش کمتر از ۲۱.۶ میلیمتر، کم باران‌ترین استان و دچار خشکسالی شدید است. ازسوی دیگر، وضعیت بارندگی در شمال سیستان و بلوچستان نیز وخیم است، به طوری که از ابتدای مهرماه سال گذشته تا پایان فروردین ماه باران زیادی در این منطقه نباریده است.اطلاعات بارش تجمعی از حوضه آبریز داخلی رودخانه هیرمند و تالاب هامون نیز نشان می‌دهد که بارندگی‌ها در این ناحیه بیش از ۸۰ درصد نسبت به شرایط نرمال کاهش یافته تا حدی که در فروردین ماه امسال باران چشمگیری در حوضه آبریز داخلی این مناطق نباریده است. همچنین از ابتدای مهرماه سال گذشته تا پایان فروردین ماه امسال، ۱۲.۹ میلیمتر باران در بخش‌های داخلی حوضه آبریز«هیرمند» و «هامون» باریده که شرایط نرمال بارندگی دراین محدوده زمانی۶۷.۷ میلیمتر است، یعنی میزان نزولات جوی در این منطقه حداقل ۸۰درصد نسبت به‌شرایط نرمال کاهش یافته است.
افزایش خشکی اراضی کشاورزی
«هوشنگ ناظری»، فرماندار زابل در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه قطع آب هیرمند و خشک شدن اراضی کشاورزی شمال استان، کانون‌های تولید ریزگرد در این شهرستان را افزایش خواهد داد و مدت زمان بادهای ۱۲۰ روزه منطقه سیستان را بیشتر خواهد کرد، گفت: وقوع طوفان زودهنگام در سیستان و بلوچستان به شدت خشکسالی برمی‌گردد که متأسفانه با خشکسالی فعلی که در کشور بخصوص در این استان حاکم شده، شاهد وقوع طوفان‌های زودهنگام هستیم. بادهای ۱۲۰ روزه معمولاً از اواخر اردیبهشت ماه شروع می‌شود و تا پایان تابستان ادامه می‌یابد، اما امسال به‌دلیل کاهش بارندگی و شدت خشکسالی، بادهای ۱۲۰ روزه به ۱۸۰ روزه تبدیل شده که با این تفاسیر ۶ ماه از سال را درگیر آن خواهیم بود.
صفر بودن آوردها از رود هیرمند
وی با اشاره به اینکه امسال هم از سوی رودخانه هیرمند درافغانستان آوردی نداشتیم، افزود: آوردهای ما امسال از این رود ناچیز و در حد صفر بود، با ادامه این روند شرایط سختی را به لحاظ خشکسالی در بخش‌های کشاورزی، زراعت، باغداری، شیلات و دامداری پیش رو خواهیم داشت، زیرا علاوه بر تالاب هامون، ۱۲۰ هزار هکتار از اراضی خشک و خسارت دیده از قطع آب هیرمند نیز به‌عنوان چشمه ریزگرد فعال و به محلی برای تولید و انتشار گرد وغبار تبدیل شده است.
افت شدید بارندگی
ناظری با بیان اینکه در سال زراعی گذشته تنها ۲ دهم میلیمتر بارندگی داشتیم که افت فاحشی نسبت به بارندگی در سال‌های زراعی گذشته داشته، ادامه داد: اگر در بستر تالاب هامون آب جاری بود، میزان رطوبت بالا می‌رفت و شدت طوفان و ریزگردها هم کاهش پیدا می‌کرد. هم‌اکنون در استان شاهد طوفان‌هایی با سرعت ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت هستیم که مشکلات بسیاری را برای مردم به‌همراه دارد. پیش‌بینی ما این است که اگر تغییری در وضعیت منابع آبی ایجاد نشود به طورحتم در ۲حوزه ایران و افغانستان مشکلات زیادی خواهیم داشت.
رسیدگی دولت به وضعیت فعلی تالاب هامون و آبگیری رودخانه هیرمند
فرماندار زابل در پاسخ به اینکه دولت برای گرفتن حقابه‌های رود هیرمند و تالاب هامون چه برنامه‌هایی دارد، خاطرنشان کرد: با توجه به حرکت دولت دراین زمینه، هیأتی به ریاست «سید عباس عراقچی» معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه متشکل از وزارتخانه‌های نیرو، امور خارجه، کشور و سازمان حفاظت محیط زیست به‌دنبال رسیدگی به وضعیت فعلی تالاب هامون و آبگیری از رودخانه هیرمند است. از طرفی هم وعده‌هایی از سوی دولت افغانستان برای حقابه‌ها داده شده که این تیم پیگیری خواهد کرد. طبق قوانین بین‌المللی، تالاب هامون جزو کنوانسیون رامسر است و حقابه‌اش باید بموقع داده شود بخصوص اینکه این تالاب از جمله تالاب‌های رو به انقراض است.وی با تأکید بر اینکه بخشی از کانون ریزگردها و شن‌های روان را نیز باید در افغانستان پیگیری کرد، افزود: طوفان‌های این استان اغلب در این کشور شکل می‌گیرد و بعد از عبور از افغانستان و ارتفاعات رودخانه هیرمند و بارگیری در این مناطق به سمت ایران می‌آید و تالاب هامون و دشت زابل و زهک را در سیستان و بلوچستان در می‌نوردد و بتدریج تشدید می‌شود و دوباره به افغانستان برمی‌گردد.
awliii mrc