معرفی کامل رشته علوم و مهندسی آب – از کشاورزی تا مهندسی

لینک کوتاه مطلب:

مهندسی آب، از کشاورزی تا مهندسی!! (معرفی کامل رشته علوم و مهندسی آب)

[toc]

مقدمه

بدون شک اگر از دانشجویان رشته مهندسی آب در مقاطع مختلف تحصیلی این سوال را بپرسیم که آیا شما این رشته را از روی علاقه انتخاب نموده اید و یا آیا هنگام انتخاب رشته نسبت به جایگاه و آینده شغلی و تحصیلی آن اشراف داشته اید؟ به جرأت میتوان گفت کمتر کسی است که به شما پاسخ آری بدهد و یا اگر بخواهم در حالت خوش بینانه و به دور از سیاه نمایی بگویم می توان اینگونه بیان کرد که تعداد افرادی که پاسخشان منفی است، قابل توجه می باشد حتی میتوان پای را فراتر  گذاشت و این سوال را از اساتید این رشته نیز پرسید بدون شک پاسخ هایشان شنیدنی خواهد بود.

جمله طنز پروفسور امین علیزاده در مورد رشته آب

پروفسور امین علیزادهجا دارد در همین ابتدای امر یادی کنیم ازکلام گهربار استاد فرهیخته و ارجمند جناب پروفسور امین علیزاده که در جشن فارغ التحصیلی دانشجویان آب به مزاح فرمودند “اگر این امکان فراهم بود تا به گذشته بازگردند هیچ وقت این رشته را انتخاب نمی کردند”.

اکنون زود است که بخواهم از واژه متاسفانه یا خوشبختانه استفاده نمایم اما یکی از مسائلی که دانشجویان این رشته با آن درگیر هستند بخش کشاورزی است که البته اکثر دانشجویان هم میانه خوبی با آن نداشته و بودن عنوان زرین مهندسی کشاورزی را در ابتدای نام رشته خود یک ننگ بزرگ تلقی نموده و آرزو داشتند ای کاش این نام هرگز بر کارتهای دانشجویی و مدارک تحصیلیشان نقش نمی بست.

عده ای هم بودند که به خیال خامشان تصور می کردند این رشته جزء دانشکده مهندسی است و آنگاه که دریافتند بجای مسیر دلربای دانشکده مهندسی باید مسیر مخوف دانشکده کشاورزی را طی کنند ناگهان جامه ها را دریده، چنگ بر صورت زیبای خود بیانداخته، ناله کنان سر به راه دانشکده کشاورزی نهاده و خود را حضرت یعقوب(ع) تصور نموده که یوسفش را ازدست بداده و دانشکده کشاورزی برای او کلبه احزانیست که باید در فراغ یوسفش بسوزد و بسازد.

در ابتدای سال تحصیلی جدید تعدادی از دانشجویان جدید الورود این رشته از طرق مختلف اعم از مجازی و حقیقی با بنده ارتباط گرفته و سوالات زیادی پیرامون ماهیت رشته و بازار کار آن از این حقیر پرسیدند و عده ای هم بودند که میگفتند اگر بخواهم رشته خود را عوض کنم چه باید بکنم؟

وقتی از آنها می پرسیدم که مگر شما در هنگام انتخاب این رشته چنین اطلاعاتی را کسب نکرده اید؟ با پاسخ منفی از جانب آنها مواجه میشدم و حتی واژگانی نظیر من “اتفاقی” و یا “اجباری” این رشته را انتخاب نمودم به کار بردند که البته برای من واژگانی کاملا آشنا بود.

پس تاکنون ما با دو چالش مواجهیم:

  1. یکی عدم علاقه مندی و دیگری
  2. عدم شناخت

از آنجا که می توان گفت علاقه ممکن است در اثر شناخت ایجاد گردد لذا در ادامه سعی دارم بصورت مختصر به بررسی جایگاه دو بخش کشاورزی و آب پرداخته تا اهمیت رشته تا حدودی مشخص شود و در انتها طی یک دسته بندی بخشی از چالش های پیش روی را نام میبریم.

بررسی جایگاه کشاورزی و آب در رشته علوم و مهندسی آب و چالش های پیش رو

جایگاه کشاورزی در رشته مهندسی آب

اهمیت بخش کشاورزی

کشاورزی در ایران باستان همواره از جمله وظایف مهم اجتماعی بوده است. اهمیت کشاورزی در ایران و بالا رفتن میزان کشت و تاثیر آن در زندگی مردم به گونه ای بود که دیگران، ایرانیان را همواره می ستودند.

پادشاهان هخامنشی در بهره برداری از منابع طبیعی و آب و خاک و توسعه بازرگانی و کشاورزی که حیات اقتصادی کشور را تضمین می کرد، دلبستگی فراوان داشتند و همواره کشاورز و کشاورزان را می ستودند.

آمده است که کوروش بزرگ با تنی چند از دهقانان و روستاییان بر خوان نشست و چنین گفت: “من همتای شمایم. مازاد و توشه زندگی را از شما وام داریم. پایداری دولت از دسترنج شماست”.

سقراط خطاب به پادشاهان یونان چنین می گوید: “آیا باعث شرمساری نیست که از پادشاهان پارس تقلید نمی کنیم؟! آنها دریافته اند که فن کشتکاری زیباترین هنر است”.

گزنفون در این باره می گوید: “شاه ایران در پاره ای از ایام به بخشهایی از کشور خود سفر می کند اوضاع را می بیند و به پاره ای از سرزمینها کسانی را می فرستد. اگر دریابد که در استانی زمین های آباد و درختان سودمند فراوان است، به آن استاندار پاداش می دهد. مقام های ممتاز می بخشد و شهری را به استان او می افزاید و هر گاه روشن شود که استانی کم جمعیت و بایر مانده است و بداند که این ویرانی از سختگیری یا کوتاهی استاندار است و از سستی او سرچشمه گرفته است او را بی درنگ عوض می کند و هر گاه شاه می خواهد پاداشی بدهد نخست به کسانی که در جنگ دلیری کرده اند یا در کشاورزی و آبادانی کشور کوشیده اند میدهد” (گزنفون، کتاب اقتصاد – فصل۴).

“میزان دلبستگی و مهر پادشاهان هخامنشی به پیشرفت کشاورزی و فرآورده های ایرانی چنان بود که در دربار ایران دستور داده شده بود که هیچگونه فرآورده کشاورزی و منسوجات خارجی نباید روی میز پادشاه باشد. شاهان ایران به نام میهن دوستی خوراک بیگانه نمی خوردند و گفته اند هنگامی که خدمتکار خشایار شاه انجیر آتن را بر سر سفره گزارده بود پادشاه دستور داد تا دیگر این کار تکرار نشود”  (برگرفته از کتاب اخلاق ایرانیان باستان).

آموزش های دینی و اخلاقی زرتشت، آبادانی و کشتکاری را از کارهای نیک و نمادهای خدایی می داند و سراسر اوستا درباره آباد کردن زمین، آبیاری درختکاری، گله‌داری و پرورش جانوران و گیاهان سودمند، چه دارویی و چه غذایی، دستوراتی دیده میشود.

با توجه به مطالبی که بیان شد میتوان فهمید کشاورزی در ایران از مقدس ترین کارها بوده است. بخش کشاورزی در ایران از گذشته تا کنون همواره با فراز و نشیب های زیادی همراه بوده است که در اینجا مجال پرداختن به این موضوع نیست.

ﻧﻈﺮﯾـﻪ ﭘﺮدازاﻧﯽ ﻣـﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻠﺮ و ﺟﺎن اﺳﺘﻮن ﻧﻘﺶ ﮐﺸﺎورزی را در رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑـﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﯿﺮوی ﻣﺤﺮﮐﻪ ﺗـﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داده اﻧﺪ، ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﻠﺮ ﺑﺮای ﺑﺨﺶ ﮐشاورزی ﭘﻨﺞ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﻬﻢ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی را ﺑﺮ ﻣﯽﺷﻤﺮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:

  1. ﻋﺮﺿـﻪ ﻏﺬا ﺑﺮای ﻣﺼﺮف داﺧﻠﯽ
  2. ﻋﺮﺿﻪ ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر ﺑﺮای ﺑﺨﺶﻫﺎی ﺻﻨﻌﺖ
  3. اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺠﻢ ﭘﺲاﻧﺪاز ﺑﺮای ﺳــﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری
  4. ﺻﺎدرات ﻣﺤﺼــﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی برای ﻋﺎﯾﺪات ارزی و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ
  5. ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﺑﺮای واﺣﺪﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ

ﺑـﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی ﺑﺮای ﺟﻮاﻣﻊ در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﯽ داشته و ﺑﺮای ﮔﺬر ﺑﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺻـﻨﻌﺘﯽ، رﺷـﺪ و ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی ﺑﻪ ﺳـﺒﺐ ﺗﻌﺎﻣﻞ آن ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎی ﭘﺮﺗﺤﺮک اﻗﺘﺼﺎد از ﮐﺎراﯾﯽ و ﺿﺮورت ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ.

جایگاه آب در کشاورزی و رشته مهندسی آب

جایگاه آب

آب از دﯾﺮ ﺑﺎز ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزی در ﺟﻬﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ. اﻧﺴﺎن ها در دوران اوﻟﯿﻪ زﻧﺪﮔﯽ، ﻧﺰدﯾﮏ رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺗﺠﻤﻊ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و آب ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ دﺧﺎﻟﺖ ﺑﺸﺮ در ﻃﺒﯿﻌﺖ داﻧﺴﺖ، از ﻣﻨﺎﺑﻊ آب رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ.

ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺮه زﻣﯿﻦ زﯾﺎد اﺳﺖ، اﻣﺎ ۹۷ درﺻﺪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﻮر ﺑﻮده و ﻣﻘﺪار ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪودی از آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﺳﻮی اﻧﺴﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.

معرفی کامل رشته علوم و مهندسی آب - از کشاورزی تا مهندسیبیشتر بخوانید:پایدارسازی منابع آب

اﻓﺰون ﺑﺮ آن کمی ﺑﯿﺶ از ۱/۷۶ درﺻﺪ از آب ﻫﺎی ﮐﺮه زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻠﻮرﻫﺎ ﯾﺎ رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﯾﺨﯽ از دﺳﺘرس ﺧﺎرج ﺷﺪه و آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه در ﻋﻤﻖ زﻣﯿﻦ ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه است.

آب ﯾﮏ ﻓﺎﮐﺘﻮر ﺿﺮوری درکشاورزی اﺳﺖ و ﻧﻘﺸﯽ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز در رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎزی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. کمیاﺑﯽ آب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﺤﺮان رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ در اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎﻋﺚ شده ﺗﺎ ﻣﺼﺮف ﻋﻘﻼﯾﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﯽ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ آﺑﯿﺎری ﺑﺮای ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و ﻧﮕﻬﺪاری آب اﺗﺨﺎذ ﺷﻮد.

ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ روز اﻓﺰون ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺑﺮای اداﻣﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮ روی ﮐﺮه زﻣﯿﻦ ﺑﺤﺚ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺑﻬﯿﻨﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﻐﻠﻪ ﻫﺎی ﻓﮑﺮی اﻧﺴﺎن اﻣﺮوز اﺳﺖ.

ﺑﺪون شک ﺗﺄﻣﯿﻦ آب ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای آﺑﯿﺎری ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﺤﻮر ﻋﻤﺪه ﺑﺴﯿﺎری از ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎی ﭘﯿش روی ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﯽ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺑﺨﺶ کشاورزی اﺳﺖ.

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی ﺣﺪود ۷۰ درﺻﺪ آب ﻣﺼﺮﻓﯽ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ، ﻓﻌﺎﻻن اﯾﻦ ﺑﺨﺶ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺎز و ﮐﺎرﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای ﺗﻌﺪﯾﻞ و ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻧﻤﻮدن ﻣﺼﺮف آب را ﺳﺮﻟﻮﺣﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﻨﺪ.

ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان در اﻗﻠﯿﻢ ﺧﺸﮏ و ﻧﯿﻤﻪ ﺧﺸﮏ از ﯾﮏ ﻃرف و اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ آن اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای آب در ﺑﺨﺶ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻓﺰوﻧﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﮔﺮدﯾﺪه و ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ را ﺑﺮای ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎی رو ﺑﻪ رﺷﺪ آب ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ.

معرفی کامل رشته علوم و مهندسی آب - از کشاورزی تا مهندسیبیشتر بخوانید:نقشه جغرافیایی تنش آبی و وضعیت ۲۷ استان کشور

ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﻧﻘﺸﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد، زﯾﺮا ﺣﺪود ۱۱ درﺻﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ، ۲۳ درﺻﺪ اﺷﺘﻐﺎل و ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻏﺬای ﺑﯿﺶ از ۸۰ درﺻﺪ جاﻣﻌﻪ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ.

از ﻃﺮﻓﯽ، آب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺪودکننده ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ، در ﺗﻮﻟﯿﺪات اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ دارد. ﻓﺎﺋﻮ (FAO) در ﮔﺰارش ﺧﻮد اﺻﻮﻟﯽ را ﺑﺮای دﺳتیابی ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزی و ﮐﺸﺎورزی ﭘﺎﯾﺪار ذﮐﺮ می ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:

  • ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آب
  • ارزﺷﮕﺬاری آب
  • کیفیت آب (ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از آﻟﻮدﮔﯽ آب)

ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺰارش ﻓﺎﺋﻮ ﺑﺮای دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزی و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺸﺎورزی ﭘﺎﯾﺪار، ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ از ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی ﻫﺴﺘﯿﻢ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻫﻤﯿﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در ﺗﻮﺳﻌﻪ کشاورزی و راﺑﻄﻪ ﻋﻤﯿﻖ اﯾﻦ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد.

 

چالشهای پیش رو

الف) رشته علوم و مهندسی آب

  • عدم پویایی اساتید به عنوان مشوقین اصلی دانشجویان
  • کاربردی نبودن و هدفمند نبودن پایان نامه های دانشجویی و بی تفاوتی اساتید
  • عدم وجود ارتباطی پویا بین دانشگاه و صنعت آب کشور
  • وجود نگاه ابزاری نسبت به دانشجویان
  • مشخص نبودن آینده شغلی
  • موازی کاری سازمان نظام مهندسی کشاورزی در ارائه مدرک طراحی سیستم های آبیاری تحت فشار
  • شباهت برخی گرایشات این رشته با گرایشات رشته عمران که عملا زمینه جذب را برای فارغ التحصیلان رشته مهندسی آب سخت نموده است.
  • برگزاری همایشات و کنگره های پرهزینه اما بدون نتیجه مطلوب (همایش بازی)

ب) بخش آب کشاورزی

  • عدم وجود درک صحیح در مسئولین نسبت به مصرف آب در بخش کشاورزی
  • مشخص نبودن متولی آب در کشور و وجود تنش بین وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی
  • عدم وجود قوانین و سازوکار مناسب جهت برخورد با متخلفین
  • وجود تفکر سازه ای به جای تفکر مدیریتی که باعث ایجاد سدهای بی شمار اما خالی از ظرفیت در کشور شده است (سد سازی های انبوه).
  • عدم توجه به آمایش سرزمین و الگوی کشت مناسب محصولات کشاورزی
  • قیمت گذاری نامناسب آب
  • عدم توجه به مهار رواناب های مرزی
  • عدم توجه به طرح های آبخیزداری
  • وجود دست های پنهان و زد و بندهای سیاسی
  • سیاست های نادرست انتقال آب بین حوزه ای
  • و …

 

بدون شک مراد از بیان این چالش ها  این نیست که دانشجویان عزیز نسبت به انتخاب این رشته ناامید گردند بلکه هدف این است که از همین ابتدا با این مسائل آشنا گردیده و بدانند که برای حل چه گره هایی باید تلاش نمایند و کمر همت را محکم بسته و آماده ایجاد تغییر در وضعیت نامطلوب موجود شوند و گامی موثر در راستای پیشرفت و اعتلای میهن عزیزمان ایران بردارند.

حال با وجود تمامی این تفاسیر و مطالبی که تا اینجا بیان شد لازم میدانم اطلاعاتی هرچند مختصر درباره تحصیل و کار در این رشته خدمت کسانی که چه با شوق و علاقه و آگاهی کامل این رشته را انتخاب نموده اند و یا اشتباهاً و از سر اجبار یا ناآگاهی پا در این وادی گذاشته اند و یا قصد دارند در آینده وارد جرگه مهندسین آب شوند ارائه نمایم.

 

آشنایی با چگونگی شکل گیری رشته علوم و مهندسی آب

بازنگری در آموزش های دانشگاهی در زمینه آب به طوری که با تغییر و تحولات جهانی و نیازهای روز هماهنگ باشد، یک ضرورت اجتناب ناپذیر قلمداد می شود. مدیریت یکپارچه منابع آب یکی از چالش های پیچیده است که به عنوان یک اولویت در سیاست گذاری ها در سطح جهانی مورد توجه قرار گرفته است.

تغییرات در حال وقوع در اقتصاد، تکنولوژی و حتی اقلیم، نیازمند نسل جدیدی از افراد متخصص و متعهد است که در علوم بین رشته ای چون علوم آب، مدیریت و تصمیم گیری، آموزش دیده باشند.

در واقع نسل آینده تصمیم گیران باید قابلیت تصمیم گیری های بسیار چالش بر انگیزی را برای توسعه، تخصیص  و مدیریت مشکلات بخش آب چه در سطح ملی و منطقه ای و چه در سطح بین المللی با توجه به ریسک و عدم قطعیت های موجود در شرایط تغییر اقلیم داشته باشند.

علاوه بر این، پیچیدگی مسائل آبی ابعاد مسائل را از بخش آب به بیرون برده، دامنه وسیعی از سایر علوم به ویژه علوم انسانی نظیر مدیریت، اقتصاد، حقوق، جامعه شناسی و… را نیز در بر میگیرد؛ از این رو لازم خواهد بود زمینه مداخله و تاثیر گذاری متخصصان سایر رشته ها نیز در مسائل آبی فراهم شود و متقابلاً متخصصان آب نیز توانایی برقراری گفتمان اثر بخش  را با متخصصان سایر رشته ها بدست آورند.

در راستای نیل به این مقصود و تربیت مهندسین آب، رشته کشاورزی-آب و رشته عمران-آب از لیست رشته های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری حذف و رشته ی جدیدی با برنامه درسی بازنگری شده تحت عنوان رشته علوم و مهندسی آب در مقطع کارشناسی تعریف گردید.

استفاده از نظام خوشه ای برای بازنگری برنامه درسی علوم و مهندسی آب

در بازنگری برنامه درسی علوم و مهندسی آب، از مدل خوشه ای برای طراحی نظام آموزشی استفاه شده است. در نظام خوشه ای دانشجو علاوه ر رشته ای که در آن در حال تحصیل می باشد، زمینه دیگری را به عنوان یک خوشه درسی انتخاب می کند و تعدادی از واحد های درسی خود را در آن خوشه می گذراند؛ خوشه انتخابی میتواند یک زمینه تخصصی در همان رشته تحصیلی باشد یا یک رشته تحصیلی از یک گروه آموزشی دیگر باشد.

در طراحی مفهومی این مدل آموزشی، اهداف زیر موردنظر بوده است:

  • توجه به موضوعات متنوع مطرح در آب و خارج کردن مسائل آب از حیطه منحصراً رشته”مهندسی آبیاری” .
  • توجه به ابعاد فرابخشی و بین رشته ای در آب به ویژه در حیطه های علوم انسانی.
  • انعطاف پذیری در رشته به منظور تطابق با نیازهای واقعی در حوزه مسائل مرتبط با آب.
  • انعکاس نیازها و فرصت های بازار کار در جهت خود سازماندهی برنامه های درسی رشته آب.
  • رعایت سهولت در اجرای برنامه اجرایی متناسب با امکانات دانشگاه ها.
  • ایجاد جذابیت و انگیزش برای داوطلبان تحصیل در رشته به منظور ارتقای کیفیت نیروی انسانی بخش آب
  • تربیت نسلی از مهندسان آب که آشنایی و توانایی لازم برای همکاری و گفتمان با متخصصان سایر رشته ها را بر سر مسائل مربوط به آب دارا باشند.
  • امکان تعریف بخشی از برنامه های درسی دوره بر اساس توانایی ها و امکانات آموزشی دانشگاهها بصورت خاص.
  • فراهم کردن فرصت برای بخش صنعت برای انعکاس نیازمندی های خود به بخش دانشگاهی
  • امکان انعطاف جهت ایجاد برنامه های آموزشی منطبق بر حل مسائل بومی و منطقه ای.

 

برنامه درسی دوره کارشناسی

دروس عمومی۲۲ واحد
دروس علوم پایه۲۴ واحد
دروس تخصصی رشته۵۹ واحد
دروس تخصصی خوشه۱۵ – ۲۴ واحد
دروس انتخابی۵ – ۱۴ واحد
کاورزی۶ واحد
جمع۱۴۰ واحد

* لیست کامل دروسی که باید در دوره کارشناسی رشته علوم مهندسی آب گذرانده شود را میتوانید در اینجا ببینید.

تقش و توانایی فارغ التحصیلان رشته علوم و مهندسی آب

تقش و توانایی فارغ التحصیلان

در این برنامه آموزشی برای تربیت نیروی انسانی در مقطع کارشناسی، دو نوع فارغ التحصیل مورد انتظار است:

  1. یک دسته از فارغ التحصیلان که علاوه بر دانش پایه آب به دانش تخصصی در یکی از زمینه های تخصصی مرتبط به آب(مانند آب شهری، آب کشاورزی، سازه های آبی، مهندسی زهکشی و غیره) در حد مقطع کارشناسی مسلط هستند.
  2. و دسته دیگر (مانند رشته های علوم انسانی، سایر رشته های مهندسی مانند کامپیوتر و غیره) دارای دانش و اطلاعات پایه خواهند بود.

بدیهی است که انتظارات حرفه ای از هر یک از این دو دسته از فارغ التحصیلان متفاوت خواهد بود.

 

خوشه های تحصیلی

الف) خوشه های تحصیلی مرتبط با زمینه های تخصصی رشته آب:

  • خوشه آبیاری زهکشی
  • خوشه سازه های آبی
  • خوشه مدیریت منابع آب
  • خوشه هواشناسی کشاورزی

ب) خوشه های تحصیلی مشترک با سایر رشته های دانشگاهی

خوشه های این دسته اصالتاً در رشته های دیگر برگزار می شوند. به این معنا که دانشجو ملزم است دروس مربوط را همراه با دانشجویان رشته های مرتبط از دانشکده مربوط بگذراند:

  • خوشه آب و فناوری اطلاعات (مشترک با رشته کارشناسی فناوری اطلاعات از گروه فنی و مهندسی)
  • خوشه آب و مهندسی سیستم (مشترک با رشته مهندسی صنایع از گروه فنی مهندسی)
  • خوشه آب و محیط زیست (مشترک با رشته محیط زیست از گروه منابع طبیعی و مهندسی عمران از گروه فنی مهندسی)
  • خوشه آب و کشاورزی (مترک با ترکیبی از رشته های مختلف از گروه کشاورزی)
  • خوشه آب و توسعه (مشترک با رشته جغرافیا از گروه علوم انسانی)
  • خوشه آب و اقتصاد (مشترک با رشته اقتصاد از گروه علوم انسانی)
  • خوشه آب و حکمرانی (مشترک با رشته علوم اجتماعی از گروه علوم انسانی)
  • خوشه آب و حقوق (مشترک با رشته حقوق از گروه علوم انسانی)
  • خوشه مهندسی آثار و سازه های تاریخی آب (پیشنهاد شده از سوی موسسه گنجینه ملی آب ایران)
  • همچنین مشترک با رشته های کارشناسی مهندسی معماری، کارشناسی مرمت بناهای تاریخی و کارشناسی مرمت و احیای بناهای تاریخی از گروه هنر، و رشته کارشناسی باستان شناسی از گروه علوم انسانی

ناگفته نماند که در حال حاضر تنها چهار خوشه ی آبیاری و زهکشی، سازه های آبی، مدیریت منابع آب و هواشناسی کشاورزی در دانشگاه های کشور وجود داشته و خوشه های دیگر عملا وجود ندارد اما ممکن است در آینده ای نزدیک و با گذشت زمان این خوشه ها نیز در دانشگاه ها تدریس گردند.

معرفی کامل رشته علوم و مهندسی آب - از کشاورزی تا مهندسیبیشتر بخوانید:ثبت نام آزمون کارشناسی ارشد سال ۹۸

گذار از کارشناسی به ارشد

خب اگر در میان شما عزیزانی هستند که میخواهند پس از اتمام دوره کارشناسی خود اقدام به ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد کنند، میبایست از منابع مطالعاتی لازم برای آزمون ارشد در خوشه خود آگاهی داشته باشند. از همین رو تصمیم گرفتم تا لیستی از منابع مطالعاتی مورد نیاز برخی خوشه های پرطرفدار را در اینجا ذکر کنیم:

منابع آزمون کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی

  1. ریاضیات:
    1. کتاب ریاضی (کیوان سیفی)
    2. کتاب ریاضی کارشناسی ارشد رشته‌های: آبیاری و زهکشی، سازه‌های آبی، منابع آب (محمد جواد فولادی و تفکری)
  2. آبیاری:
    1. کتاب طراحی سیستم های آبیاری (دکتر امین علیزاده) جلد ۱ و ۲
    2. اصول، روشها و طراحی سیستم های آبیاری – انتشارات دیباگران (دکتر علیرضا شکوهی، دکتر پیمان دانش کار آراسته)
    3. مجموعه سوال های کارشناسی ارشد مهندسی کشاورزی – آبیاری و زهکشی (سمیرا اخوان)
  3. زهکشی:
    1. کتاب زهکشی جدید (دکتر امین علیزاده)
    2. اصول و مبانی مهندسی زهکشی – انتشارات دیباگران (دکتر علیرضا شکوهی، دکتر پیمان دانش کار آراسته)
    3. مجموعه سوال های کارشناسی ارشد مهندسی کشاورزی – آبیاری و زهکشی (سمیرا اخوان)
  4. رابطه آب و خاک و گیاه:
    1. کتاب رابطه آب و خاک و گیاه (دکتر امین علیزاده)
    2. مجموعه سوال های کارشناسی ارشد مهندسی کشاورزی – آبیاری و زهکشی (سمیرا اخوان)
    3. گنجینه سوالات کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی (امید شیخ اسماعیلی)
  5. مکانیک سیالات:
    1. مکانیک سیالات و هیدرولیک (حسن مدنی)
    2. فصل اول مکانیک سیالات (استریتر)
    3. کتاب مکانیک سیالات (بهزاد خداکرمی)
    4. کتاب هیدرولیک کانال های باز (دکتر جلیل ابریشمی)
    5. کتاب تست دیباگران مکانیک سیالات
    6. هیدرولیک رشته عمران

 

منابع آزمون کارشناسی ارشد سازه های آبی

  1. ریاضیات:
    1. کتاب معادلات دیفرانسیل (دکتر مسعود نیکوکار)
    2. کتاب ریاضی عمومی جلد ۱ و ۲ (جورج توماس)
  2. مکانیک خاک:
    1. کتاب مکانیک خاک (براجا ام داس)
    2. مکانیک خاک (دکتر ابن جلال)
    3. تست مکانیک خاک (ساسان امین افشاری)
  3. هیدرولوژی:
    1. هیدرولوژی کاربردی (دکتر امین علیزاده)
    2. هیدرولوژی (دکتر مهدوی)
    3. تست هیدرولوژی (دکتر علیرضا شکوهی – انتشارات دیباگران)
  4. سازه های انتقال آب:
    1. سازه های انتقال آب (دکتر بیرامی – دانشگاه اصفهان)
    2. کتاب Design of Small Canal
    3. تست سازه های انتقال آب (مهندس کیاسالاری)
  5. هیدرولیک انهار و مکانیک سیالات:
    1. کتاب مکانیک سیالات (استریتر)
    2. هیدرولیک انهار (دکتر مقصودی)
    3. هیدرولیک کانال های باز (دکتر جلیل ابریشمی)

 

منابع آزمون کارشناسی ارشد منابع آب

  1. ریاضیات:
    1. ریاضیات (مسعود نیکوکار) جلد اول کامل و جلد دوم مباحث مرتبط
    2. ریاضیات (کیوان سیفی)
    3. کتاب ریاضی کارشناسی ارشد رشته‌های: آبیاری و زهکشی، سازه‌های آبی، منابع آب (محمد جواد فولادی و تفکری)
  2. هیدرولیک و هیدرولیک انهار:
    1. مکانیک سیالات راهیان ارشد (بهزاد خداکرمی) جلد ۱ کامل و جلد ۲ مباحث مربوطه
    2. مکانیک سیالات و هیدرولیک کانال های باز دیباگران فقط مباحث مربوط به هیدرولیک کانال هابی باز
    3. هیدرولیک دیباگران
    4. کتاب هیدرولیک کانال های باز (دکتر ابریشمی) فقط ۵ فصل اول
    5. هیدرولیک کانال های باز (مقصودی و کوچک زاده)
  3. هیدرولوژی آب های سطحی و زیرزمینی:
    1. هیدرولوژی کاربردی (دکتر امین علیزاده)
    2. تست هیدرولوژی دیباگران چاپ قدیم (دکتر علیرضا شکوهی)
    3. تست هیدرولوژی دیباگران چاپ جدید (مهدی رضاییان زاده)
  4. مدیریت منابع آب:
    1. جزوه مدیریت منابع آب دانشگاه تهران
    2. مجموعه قوانین و مقررات آب (قوانین توزیع عادلانه آب)
  5. آمار و احتمالات:
    1. آمار و احتمالات (کاربرد در کشاورزی)، دکتر عبدالمجید رضایی
    2. تست آمار و احتمالات کشاورزی دیباگران
    3. تست آمار کاردانی به کارشناسی (دکتر نیکوکار)

 

بازار کار رشته علوم و مهندسی آب

بازار کار

در حال حاضر نیز فارغ التحصیلان این رشته در بخش خصوصی، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، مهندسین مشاور آب و خاک، پیمانکاری های مختلف و شیلات زمینه کاری دارند. در یک کلام به دور از غلو می توان گفت فرصت های شغلی این رشته بسیار زیاد است و از سوی دیگر بازار کار متنوع.

یک مهندس آب، علاوه بر کار در زمینه تخصصی خود می تواند در زمینه دیگر مثل نقشه برداری، محاسبه آبهای روان وسیل ناشی از بارندگی، طراحی و احداث سیل بند، حفاظت آب و خاک در مقابل فرسایش، طراحی سیستم فاضلاب شهری و استفاده از زمین های شور در کشاورزی فعالیت داشته باشد.

علی ایحال با توجه به بحران آبی که کشور ما با آن دست و پنچه نرم می کند و نیاز مبرم کشور به مهندسین و متخصصین آب به جرأت میتوان گفت این رشته یکی از بهترین رشته هایی است که میتوان در آن تحصیل کرد و من به شخصه به عنوان یک مهندس آب، این رشته را به داوطلبین عزیزی که قصد انتخاب رشته را دارند پیشنهاد میکنم و به دانشجویان عزیز این رشته که ممکن است دچار بی علاقگی به این رشته شده باشند می گویم که با کمی تلاش و پشتکار و کسب تجربه کاری ولو به صورت رایگان در کنار کسب نمرات خوب درسی میتوان پیشرفت های باور نکردنی در این رشته داشت و پله های ترقی را یکی یکی، نه یک شبه، طی کرد.

امیدوارم مطالب بالا توانسته باشد به طور کامل این رشته و مشکلات و مزایای آن را به خوبی روشن نماید و بتواند در تصمیم گیری خوانندگان این مطلب موثر واقع شود.

, , , ,
برای سهولت دسترسی شما کاربران عزیز به آخرین مطالب و اخبار سایت تصمیم گرفتیم تا خبرنامه ایمیلی انجمن علوم مهندسی آب را راه اندازی کنیم. عضویت در این خبرنامه رایگان بوده و برای عضویت کافی است نام و ایمیل خود را وارد کنید

3 دیدگاه در مورد “معرفی کامل رشته علوم و مهندسی آب – از کشاورزی تا مهندسی”

  1. واقعا مطالب خیلی مفیدی بود ممنون از راهنمایی شما.اولین سایت کاملی بود که تمام چیزی که می خواستم را داشت
    لطفا در مطالب بعدی درباره گرایش های رشته به طور جداگانه گذاشته شود.باتشکر از تمامی دست اندرکاران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *