اخبار متنوعی در رابطه با وقوع بلایای طبیعی، بحران ها و تبعات ناشی از آن همه روزه در جهان منتشر می گردد. پیامد های این رویداد ها در نقاط مختلف دنیا متفاوت است.
براساس مطالعات سازمان ملل متحد بیشترین صدمات ناشی از بلایای طبیعی مربوط به کشورهای در حال توسعه می باشد. برای نمونه ۵۴% زلزله های مخرب در ۵۴ سال اخیر در قاره آسیا روی داده است. همچنین در دنیا بطور متوسط در اثر بلایای طبیعی هر سال حدود ۳۳۳ هزار نفر قربانی و بالغ بر ۳۳ میلیارد دلار خسارات مادی وارد می شود.
البته سهم عمده جان باختگان مربوط به کشورهای در حال توسعه است و سهم عمده خسارات مربوط به کشورهای توسعه یافته می باشد. بلایای طبیعی در تصور عمومی بحران نامیده می شوند اما در حقیقت بلایای طبیعی بحران نیستند بلکه به دنبال خود ایجاد بحران می کنند.
براساس آمارها زلزله، سیل و خشکسالی از متداولترین بلایا در جهان میباشند. درکشور ما از ۵۳ نوع بلایای طبیعی شناخته شده در جهان ۳۳ نوع آن سابقه وقوع دارد.
ساختار زمین ساختی و استقرار شهرهای متعدد در دامنه های ارتفاعات در مناطق زاگرس، البرز و رشته کوه های مرکزی، مستعد وقوع حوادث طبیعی می باشد برای مثال هر ۴ سال یکبار زلزله ای به بزرگی ۳ ریشتر یا بیشتر در ایران روی داده است. در چنین شرایطی وقوع بلایای طبیعی تقریبا از حد
احتمال گذشته است و به واقعیت تبدیل شده است.
بیشتر بخوانید:تصفیه آب و فاضلابتاسیسات آب و فاضلاب و موارد ایمنی
وقتی حادثه بزرگی همانند زلزله در یک شهر یا منطقه روی می دهد بطور طبیعی تاسیسات آب و فاضلاب نیز همانند دیگر تاسیسات شهری در معرض آسیب قرار می گیرند. اگر چه آسیب پذیری بسیاری از این تاسیسات نسبت به دیگر تاسیسات شهری کمتر است ولی می تواند علاوه بر صدمات و خسارات مستقیم وارده در ترکیب با دیگر تاسیسات و ابنیه، خطرات و خسارات ثانویه ای را به دنبال داشته باشد.
احتمال تغییر کیفیت آب و آلودگی آن در زمان وقوع حوادثی مانند زلزله و همچنین مشکلاتی که در آبرسانی بصورت اضطراری برای مراکز خاص مانند مراکز درمانی، بیمارستانی، آتش نشانی بوجود می آید نیز از جمله نگرانی های بعد از وقوع حوادث است که می باید پیشاپیش مورد پیش بینی و مطالعه لازم قرار گیرد.
این نکته حایز اهمیت است که شرایط روحی روانی مردم بعد از وقوع حوادث سنگین، حساس و آزرده می شود لذا درک این شرایط و سرعت در پاسخگویی به نیاز های مردم، تمهیداتی فراتر از زمان عادی را می طلبد و کار کنان می باید برای آن آموزش لازم را فرا گرفته و آمادگی های مورد نیاز را هم با انجام مانور های عملی کسب نمایند.
وضعیت تاسیسات آب و فاضلاب؛ آسیب پذیری وایمن سازی
مراکز شهری بعلت تراکم جمعیتی و به تناسب آن تراکم تاسیسات آبرسانی و گستردگی شبکه جمع آوری و دفع فاضلاب، برای مقابله با اثرات رویدادهای طبیعی خصوصا زلزله، نیازمند مراقبت ها، مقاوم سازی ها و تمهیدات خاص خود می باشند.
نحوه بهره برداری از تاسیسات آب و فاضلاب از نظر زمانی و آمادگی های نیروی انسانی و تامین منابع مالی دارای اهمیت ویژه ای است. تامین حداقل آب مورد نیاز در شرایط وقوع حوادث و در اوضاع بحرانی نیز دارای اهمیت فوق العاده ای است.
بیشتر بخوانید:ویدئو طرح اروپایی تصفیه فاضلاب شهری بدون مصرف انرژیاقدامات مورد نیاز برای ایمن سازی تاسیسات آب و فاضلاب
موارد ایمن سازی می باید بعنوان برنامه ای منسجم و با گام های اجرایی مشخص مورد توجه قرار گیرد و بصورت مرحله بندی و موضوع بندی به مورد اجراء گزارده شود.
مهمترین اقدامات در این راستا، اقدامات پبشگیرانه است. بنابراین از هم اکنون در اجرای تاسیسات جدید، اعمال سیاست های سخت گیرانه درجهت بکار گیری مصالح مرغوب، استفاده از اتصالات مقاوم و قابل انعطاف و رعایت شرایط ایجاد مقاومت در مقابل تنش های زلزله و دیگر بلایای طبیعی الزامی گردد.
ذکر این نکته ضروری است که بر اساس آمارها و مطالعات انجام شده بیشترین آسیب ها در تاسیسات متوجه اتصالات در شبکه های آب می باشد و این امر اولویت موضوع را برای عطف توجه و چاره جویی نشان می دهد.
در جهت ایمن سازی و مقاوم سازی تاسیسات، توجه به امر مطالعه و شناخت دقیق نقاط آسیب پذیر، اولویت بندی آنها، همچنین آموزش و توجیه نیروی انسانی بهره برداری، تهیه ملزومات اضطراری و ایجاد تمهیدات لازم برای اقدامات امدادی از قبیل تامین لوازم و وسایل انتقال، ذخیره و بهداشتی نمودن آب ضروری می باشد.
توجه به تدوین ساختار مناسب فرماندهی برای زمان بحران و تدوین شرح وظایف هر یک از اعضاء و مشخص نمودن شیوه ها و ابزارهای ارتباطی نیز کمک موثری برای مقابله با پیامد های وقوع بلایای طبیعی می باشد.
بیشتر بخوانید:ضرورت مدیریت یکپارچه منابع آبینکات مورد تاکید
با توجه به موارد پیش گفته که دارای اهمیت خاص می باشد بر انجام موارد زیر تاکید می گردد:
- فراوانی وقوع بلایای طبیعی و منجمله زلزله تقریبا از حالت احتمال گذشته است و جنبه واقعیت به خود گرفته است. بنابراین توجهی فراتر از گذشته را طلب می نماید.
بدین منظور تنظیم برنامه عملی سالانه، اختصاص منابع مالی مورد نیاز و کنترل پیشرفت کار ضروری می باشد. خوشبختانه در حال حاضر این توجه آغاز شده است اما روند و سرمایه گذاری برای آن کافی و محدود است. - ارایه آموزش همگانی و استفاده از توان مردمی برای ساماندهی و مدیریت کار در هنگام وقوع بلایا رمز اصلی توفیق در پیشگیری از بحران های احتمالی و مدیریت موثر بحران می باشد.
تجربه نشان داده است هر گاه نقش قوی و هدایت شده مردم به میدان عمل آمده است دولت ها کمتر در خصوص نحوه امداد و خدمات رسانی مورد انتقاد قرار گرفته اند. خسارات و صدمات وارده نیز کمتر بوده است. - تعیین استان یا شهر معین، با در نظر گرفتن ظرفیت و توانایی آنها و فواصل منطقی با شهر یا منطقه آسیب پذیر، جهت پشتیبانی سریع، منظم و به موقع به این گونه مناطق و انجام مانورهای مشترک ضروری می باشد. در این خصوص برایجاد کمیته های مشترک هماهنگی و همکاری تاکید می گردد.
- استفاده از تجربیات بین المللی خصوصا تجربیات کشورهایی که همواره در معرض وقوع زلزله قرار داشته اند و به موفقیت های خوبی در زمینه کاهش تلفات و خسارات ناشی از آن و ایجاد راهکارهای پیشگیری نایل آمده اند، درتدوین و اجرای برنامه های کاربردی بسیار موثر می باشد.
- انجام هماهنگی های بین بخشی، جهت بهره گیری از توان دستگاه های داخل هر شهر یا منطقه و جلوگیری از موازی کاری یا خلاء درانجام وظایف از اهمیت ویژه ای برخوردار است، هماهنگی در این امر در زمان عادی زمینه مساعدی برای همکاری موثر در مواقع بحران می باشد.
- تدوین کتابچه آموزشی و راهنما برای دست اندرکاران امر در خصوص اقدامات قبل، حین و بعد از وقوع بلایای طبیعی، خصوصا زلزله ضروری می باشد.
بهرحال وقوع بلایای طبیعی جزیی از رمز و راز کائنات است که در نوع خود عرصه ای برای بروز قابلیت های بشری می باشد. امید است با هوشیاری، بهره‌گیری از قابلیت ها، ظرفیت ها و استفاده از توان و مشارکت عمومی، بلایای طبیعی و بحران های ناشی از آن بطور شایسته مدیریت گردد و تهدید های آن به فرصت هایی برای بهتر زیستن تبدیل شود.