چگونه پایان نامه بنویسیم؟

لینک کوتاه مطلب:

نگارش و دفاع از پایان نامه یکی از شرایط فراغت از تحصیل در دوره های تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) است. پایان نامه در واقع گزارشی مفصل از پژوهشی مستقل است که با نظارت استادان راهنما و مشاور، از سوی دانشجو اجرا شده و در نهایت نوشته شده است.

این گزارش باید دارای مشخصاتی باشد که آن را ابتدا از نظر استادان راهنما و مشاور و سپس نزد هیٔت داوران قابل قبول سازد اما از آنجا که معمولا پایان نامه نخستین کار تحقیقی مفصل و جدی دانشجویان است اغلب آنان در انجام این کار با دشواری هایی مواجه می شوند.

برای حل این مشکل، دانشجویان باید با فرایند تدوین و نگارش پایان نامه آشنا شوند و از مهارت های لازم در این خصوص بهره مند باشند. بر این اساس، مقاله حاضر با هدف ترسیم تصویری کلی از این فرایند، گام های اصلی آن را در ده مقوله طبقه بندی می کند و نکاتی را در هر مورد مطرح می سازد.

مراحل مورد بحث در این مقاله عبارتند از:

  • انتخاب موضوع
  • تدوین و نگارش پروپوزال
  • بررسی و مرور پیشینه پژوهش
  • گردآوری و تحلیل داده ها
  • ارائه یافته ها و تفسیر نتایج
  • نگارش متن اصلی
  • حضور در جلسه دفاع
  • و …

 

در اغلب دانشگاه های دنیا یکی از شرایط دریافت درجه کارشناسی ارشد و دکتری ارائه گزارشی مکتوب از یک کار پژوهشی مستقل و مفصل است که دانشجو با راهنمایی حداقل یکی از استادان اجرا کرده باشد. معمولا این گزارش مکتوب را در مقطع کارشناسی ارشد «پایان نامه» و در مقطع دکتری «رساله» می نامند.

البته در زبان فارسی اغلب واژه «پایان نامه» عام تر است و درباره رساله های دکتری نیز به کار می رود. در بسیاری از دانشگاه ها علاوه بر ارائه این گزارش مکتوب، لازم است دانشجو با حضور در جلسه دفاع گزارشی شفاهی نیز از عملکرد خود ارائه دهد و پاسخگوی پرسش های داوران نیز باشد.

از این رو،‌ تنها ارائه متن پایان نامه شرط کافی برای احراز مدرک کارشناسی ارشد و دکتری نیست و دانشجو باید در حضور داوران توانایی خود را درباره موضوع مورد پژوهش نشان دهد. بر این اساس، موفقیت در تدوین و نگارش پایان نامه فرایندی است که ماه ها زمان می برد و در اجرای ان افراد متعددی نقش دارند. گذر از این مرحله در دوره کارشناسی ارشد به شش ماه تا نه ماه زمان نیاز دارد.

اما در دوره دکتری، بسته به شیوه تدریس در این دوره، اجرای پژوهش، تدوین و نگارش رساله در مجموع بین سه تا پنج سال و گاهی حتی بیشتر از آن طول می کشد. در برخی از کشورها، مثل ایران، دوره دکتری شامل دو بخش اصلی آموزش و پزوهش است. دوره آموزش که مستلزم گذراندن واحدهای مشخصی است برای دو سال نخست پیش بینی شده و دو سال بعد، پس از موفقیت در آزمون جامع، مربوط به اجرای پژوهش و تدوین رساله است. اما در برخی از کشورها، مثل انگلستان، که دوره دکتری در آنها پژوهش محوری است، دانشجویان از ابتدای دوره پژوهش خود را آغاز می کنند. آنان سه سال نخست را به اجرای پژوهش و سال چهارم را به تدوین و نگارش متن نهایی رساله می پردازند. از این رو، زمان لازم برای نگارش رساله دکتری، بسته به شیوه مرسوم دانشگاه ها، بین سه تا پنج سال متغیر است.

 

تعریف پایان نامه و رساله

همان طور که گفته شد، تدوین و نگارش پایان نامه یکی از الزامات تحصیل در دوره های تحصیلات تکمیلی است. پایان که در واقع گزارش مفصلی از یک کار پژوهشی مستقل است باید دارای مشخصات و ویژگی هایی باشد که آن را از نظر استادان راهنما و مشاور و سپس نزد داوران قابل قبول سازد. اما از آنجا که معمولا اجرای پایان نامه نخستین کار پژوهشی دانشجویان است،‌ اغلب آنان در انجام این کار با دشواری های متعدد مواجه می شوند.

خوشبختانه راهنمایی استادان راهنما و مشاور تا حد زیادی از این دشواری ها می کاهد. از سوی دیگر تا کنون کتاب های متعددی در خصوص تدوین پایان نامه منتشر شده که مطالعه این کتاب ها نیز می تواند برای دانشجویان بسیار مفید باشد.

برخی پایان نامه را اینگونه تعریف می کنند: «پایان نامه گزارشی است کامل از فرایند یافتن پاسخ یک پرسش یا یافتن راه حل یک مسئله که محققی آن را بر عهده گرفته و به پایان رسانه است، مشروط بر اینکه همه مراحل تحقیق را از زمانی که به شکل پرسش یا مسئله بوده، تا وقتی که به شکل نتایج مدون و مرتب که با تجزیه و تحلیل اعداد و مستدل شده است، را در برگیرد».

 

برای مطالعه نکات میتوانید فایل ذیل را دریافت کنید:

دریافت فایل PDF نکاتی در مورد پایان نامه نویسی

برای سهولت دسترسی شما کاربران عزیز به آخرین مطالب و اخبار سایت تصمیم گرفتیم تا خبرنامه ایمیلی انجمن علوم مهندسی آب را راه اندازی کنیم. عضویت در این خبرنامه رایگان بوده و برای عضویت کافی است نام و ایمیل خود را وارد کنید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *