شما هم حتماً شنیده اید که ما ایرانیان در کشوری کم آب زندگی می کنیم. اصطلاح «سازگاری با کم آبی» به همین ویژگی اشاره دارد، اما چگونه می توانیم تصویر بهتری از کم آبی ایران به دست آوریم؟ تصور می کنم مقایسه ساده بین منابع آب تجدیدپذیر ایران و مقدار آب برخی رودخانه های جهان می تواند تصویر خیلی خوبی از کم آبی سرزمین ایران ارائه کند.
نشانی صفحه ای در اینترنت [۱] را در پایین این یادداشت آورده ام که در آن می توانید مشخصات ۱۳۸ رودخانه مهم جهان را به ترتیب مقدار آورد آب آن ها مشاهده کنید.
من هم در اینجا مقدار کل آب تجدیدپذیر کشور را با آورد آب برخی از این رودخانه ها مقایسه کرده ام. مقدار آبدهی رودخانه ها در این جدول، بر حسب مترمکعب بر ثانیه داده شده است. اگر این عدد را در سه عدد ۳۶۰۰، ۲۴ و ۳۶۵ (۳۱۵۳۶۰۰۰ ثانیه هر سال) کنید، مقدار آبدهی بر حسب مترمکعب به دست میآید.
مقدار آب تجدیدپذیر کشور در گذشته حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب بوده که گفته می شود به حدود ۹۰ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است. من در اینجا مقدار ۱۰۰ میلیارد مترمکعب را در نظر می گیرم.
آمازون، بزرگترین رودخانه جهان است و آورد آن ۲۰۹۰۰۰ مترمکعب در ثانیه و معادل ۶۵۹۱ میلیارد مترمکعب در سال (۶۶ برابر کل آب تجدیدپذیر ایران) است. این مقدار معادل ۲۰ درصد (یک پنجم) آب شیرین کره زمین است که به اقیانوس ها می ریزد.
رودخانه گنگ-براهماپوترا، جاری در هند و بنگلادش، چهارمین رودخانه جهان، با آورد سالیانه ۱۲۰۲ میلیارد متر مکعب (۱۲ برابر کل آب ایران) است.
رودخانه یانگتسه، در چین، با آورد ۳۰۱۶۶ مترمکعب بر ثانیه، که فقط یکی از رودخانههای چین است، آورد سالیانه ۹۵۱ میلیارد مترمکعب در سال (۹.۵ برابر کل آب ایران) دارد.
رودخانه میسیسیپی در آمریکا، با آورد ۱۶۷۹۲ مترمکعب بر ثانیه، آورد سالیانهای معادل ۵۲۹ میلیارد مترمکعب (۵.۲ برابر کل آب ایران) دارد.
رودخانه ولگا، در روسیه، با آورد ۸۰۶۰ مترمکعب بر ثانیه، آورد سالیانه ای معادل ۲۵۴ میلیارد مترمکعب (۲.۵ برابر کل آب ایران) دارد.
آرُویمی، آخرین رودخانه فهرست ۱۳۹ رودخانه بزرگ جهان است که آورد سالیانه آن ۲۰۰۰ مترمکعب بر ثانیه است و آورد سالیانه آن ۶۳ میلیارد مترمکعب است. آرُویمی به رودخانه کنگو می ریزد که خودش ۱۲۹۹ میلیارد مترمکعب سالیانه آورد دارد (۱۳ برابر کل منابع آب تجدیدپذیر ایران).
اعداد فوق، بالاخص بر اساس مقدار آب آمازون و سهم آن از آب شیرین جهان، نشان می دهد که کل آب شیرینی که به اقیانوس ها تخلیه می شود، معادل ۳۲۹۵۵ میلیارد متر مکعب است.
این بدان معناست که کل مقدار آب تجدیدپذیر ایران، معادل ۰.۳ (سه دهم درصد) کل آب شیرین تخلیه شده به اقیانوس ها است. ما ایرانیان حدود ۱ درصد جمعیت جهان را داریم و سهم مان از آب جهان، معادل ۰.۳ درصد آب شیرین تخلیه شده به اقیانوس ها (و نه کل آب شیرین جهان) است.
[۱]https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_rivers_by_discharge
نویسنده : محمد فاضلی – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی