انتخاب قطره چکان مهمترین کاری است که در یک شبکه آبیاری قطره ای باید انجام گیرد. انتخاب صحیح باعث می‌شود که هزینه های نگهداری و زیان های ناشی از مسدود شدن مجرا (هزینه تعویض قطره چکان، آبیاری نشدن بوته هایی که قطره چکان آن بند آمده و در نتیجه کاهش محصول) کاهش یابد.
انواع قطره چکانها
ساده ترین قطره چکان لوله ای است که در طول آن به فواصل مختلف روزنه های بسیار ریزی ایجاد شده و آب از این روزنه ها خارج می شود.
قطره چکان دکمه ای
این قطره چکانها کوچک بوده و دارای دهانه کوچکی به قطر کمتر از یک میلیمتر هستند. با سوراخ کردن لوله های آبرسانی فرعی این قطره چکانها در آن سوراخ ها قرار می‌گیرند. آب از دهانه وروی داخل قطره چکان شده و پس از طی بدنه از دهانه خروجی آن به سطح خاک می چکد. از مزایای این قطره چکان ارزانی قیمت آن و سرعت نصب و ساده بودن کار با آنهاست.
قطره چکان با مجرای طولانی
این نوع قطره چکان در مسیر لوله فرعی قرار گرفته و آب از دهانه ورودی وارد قطره چکان شده و پس از طی مسیر مارپیچ طولانی از دهانه خروجی خارج می‌گردد. عیب عمده این قطره چکان احتمال مسدود شدن مسیر در اثر رسوبات نمکی و یا ذرات جامد معلق در آب می‌باشد. این قطره چکان قابل تعمیر نبوده و در اثر انسداد مجرا باید با آب اسید شسته و یا تعویض شود.
قطره چکان صفحه ای
این قطره چکان از چند صفحه منطبق بر هم تشکیل شده بطوریکه هر صفحه دارای دیواره عرضی عمودی بر صفحات است. آب در مسیر خود این دیواره های عرضی را دور زده و از سوراخ انتهایی به صورت قطره خارج می‌شود. مجموعه این صفحات روی هم قرار گرفته و به قطره چکان شکل صندوقی کوچکی می دهد.
قطره چکان چند دهانه ای
برای آبیاری درختان در باغ های میوه اجبارا از قطره چکان هایی که با فشار زیادتر و با چند دهانه خروجی آب را به پای درخت برسانند استفاده می‌شود. به هر یک از دهانه ها لوله باریکی وصل شده و آب را تا فاصله چند متری منتقل می نماید. بدین ترتیب با یک یا دو قطره چکان می توان نسبت به آبیاری یک درخت اقدام نمود. تعداد این خروجی‌ها از ۵-۱ متغیر است.
بیشتر بخوانید:گام های انجام پروژه طراحی یک سیستم آبیاری تحت فشار
انواع آرایش قطره چکان ها و سطح خیس شده
در روش آبیاری قطره ای تمام سطح زمین مرطوب نمی گردد بلکه درصدی از آن خیس می شود که آنرا سطح خیس شده (PW) می نامند. مقدار PW به سطح خیس شده توسط هر نقطه ریزش آب (AW) ، تعداد نقاط ریزش و آرایش نقاط بستگی دارد.
تعداد نقاط ریزش و انواع آرایش قطره چکانها در روی لوله های فرعی
بطور کلی هر چه نقاط ریزش آب (تعداد قطره چکانها) بیشتر باشد و قطره چکانها با آرایش مطلوبتری استقرار داده شوند سطح خیس شده (PW) بیشتر بوده ولی سیستم گرانتر خواهد بود. برای اقتصادی بودن طرح می توان بجای استفاده از قطره چکان های ساده (دارای یک نقطه ریزش آب) از قطره چکان های چند شاخه (دارای چندین نقطه خروج آب) استفاده کرد.
چهار نوع استقرار اصلی قطره چکان ها که تاکنون معمول بوده و بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد به شرح ذیل می باشند:
۱- آرایش مستقیم یک ردیفه
در این نوع استقرار برای هر ردیف کاشت یک ردیف لوله فرعی اختصاص یافته و قطره چکان ها با فواصل ( معمولاً مساوی ) روی آن قرار می گیرند. حاصل کار ایجاد یک نوار مرطوب ( نسبتاً همگن ) در طول ردیف کشت خواهد بود.
این روش آرایش یک آرایش ساده ای است که کارگذاری آن به راحتی انجام می گیرد. مخصوصاً اگر از قطره چکان های داخل خط و یا از لوله های فرعی قطره چکانی استفاده شود، می توان آنرا به راحتی نصب و به سهولت جمع آوری نمود.
بطور کلی این آرایش در کشت های ردیفی گیاهان یکساله که در آن نیاز به ایجاد نوار مرطوب در طول ردیف کشت است مناسب و قابل توصیه می باشد. در باغات با فاصله کشت زیاد درختان در روی ردیف، امکان عدم استفاده ریشه از نوار مرطوب شده در فاصله بین درختان روی ردیف وجود دارد، بنابراین در فاصله کاشت درختان (در روی ردیف) بیش از ۶ متر این آرایش توصیه نمی شود. در این حالت استفاده از روش های آرایشی لوپ (حلقه ای) با استفاده از قطره چکان های چند شاخه ای در اطراف درخت مورد توصیه است.
۲- آرایش مستقیم دو ردیفی
این آرایش در باغات میوه مسن، مخصوصاً موقعیکه نوع درختان کشت شده دارای زیشه های توسعه یافته و پراکنده ای است توصیه می گردد. در این روش آرایش قطره چکان چنانکه مشاهده می گردد از دو ردیف لوله فرعی و در دو طرف ردیف کاشت استفاده می شود. برای کسب حداکثر سطح خیس شده فاصله لوله طرفین ردیف کشت بایستی تا حدی زیاد باشد که میزان PW برای فاصله قطره چکان های مورد نظر کمتر از ۱۰۰% نشود.
بیشتر بخوانید:مفاهیم طراحى در سیستم های آبیاری۳- آرایش قطره چکانهای چند شاخه ای
در این آرایش برای هر ردیف از کاشت درختان فقط یک لوله فرعی بکار می رود ولی بجای استفاده از قطره چکان ساده (با یک خروجی آب) از قطره چکان با چندین خروجی آب استفاده می شود.
ممکن است برای هر درخت یک عدد قطره چکان که دارای ۶ شاخه خروجی است بکار رود و یا دو عدد قطره چکان با ۴ شاخه خروجی و یا سه عدد قطره چکان هر کدام با دو شاخه خروجی مورد استفاده قرار گیرد به هر حال تعداد قطره چکانها و همچنین تعداد شاخه ها قابل تغییر اند در این آرایش بایستی سعی شود نقاط ریزش در بیشترین فاصله ممکن که سطح خشکی در بینشان ایجاد نگردد قرار داده شود تا بدینوسیله حداکثر سطح خیس شده بدست آید. در مقایسه با استقرار لوله فرعی دو ردیفه این آرایش ارزانتر می باشد ولی اشکال عمده آن ثابت کردن نقاط ریزش و مشکل بودن نصب، جمع آوری و نگهداری این نوع آرایش است.
۴- آرایش قطره چکانها بصورت زیگزاگ
در این نوع آرایش برای هر ردیف یک عدد لوله فرعی قرار داده می شود ولی در کنار درخت، لوله دور زده و به میسر خود ادامه می دهد. قطره چکانها معمولاً فقط در اطراف درخت استقرار می یابد. این نوع استقرار بدلیل مشکلاتی که در نصب و همچنین جمع آوری و نگهداری لوله های فرعی ایجاد می نماید کمتر از سایر روشها کاربرد دارد.