نگاهی به آمارهای جهانی نشان میدهد که تا کنون «خشونت» و «فقر» بیشترین دلایل مهاجرت در دنیا را شکل دادهاند، با این حال اما کارشناسان میگویند در سالهای گذشته راننده جدیدی کاروان مهاجران را در جادههای سراسر دنیا هدایت میکند. رانندهای که اغلب چشمها از دیدنش قاصرند. «تغییرات اقلیم» راننده این ماشین بزرگ و کشاورزانی که زمینهای خود را به اجبار ترک میگویند سرنشینان آن.
شاید اگر از شما بپرسند که چه عاملی دلیل اصلی مهاجرت در جهان را شکل داده، شما هم همانند هزاران مهاجر آمریکای مرکزی که از طریق مکزیک به ایالات متحده مهاجرت کردهاند بیدرنگ دلایل اصلی این فرار را «خشونت و جنگ» یا «فقر» عنوان کنید. اما یکی دیگر از عوامل محرکه بسیار مهم که کاروان مهاجران را هدایت میکند و کمتر کسی آن را میبیند «تغییر آب و هوا» است.
مهاجرت به بهانه غذا، از روی «خشکسالی»
مردم عمدتا به این دلیل که قادر به پرداخت بدهیهایی که برای تامین غذا متحمل شدهاند، نبودند شروع به مهاجرت کردند. مطالعه برنامه جهانی غذا بر روی مهاجران آمریکای مرکزی نشان داده که تقریبا نیمی از مهاجران ناامنی غذایی را دلیل اصلی مهاجرت خود عنوان کردهاند.
این تحقیق روند رو به رشد جوانان را در نتیجه فقر و بیکاری نشان میدهد. تغییرات اقلیمی باعث میشود تا آب و هوا غیر قابل پیشبینی باشد، بارندگیهای بیرویه در تابستان اتفاق افتاده و خشکسالی که توسط ال نینو گسترش یافته، بیش از چهار سال است که آمریکای مرکزی را تحت تاثیر قرار داده، اما این دوره گاهگاه با بارندگیهای فاجعه بار روبهرو شده است.
در نتیجه این ماجرا بیش از ۳ میلیون نفر در تلاشند تا شکم خود را در این منطقه سیر کنند. قوه و ذرت به تغییرات دما و بارندگی حساس هستند؛ ۲ محصول تعیین کننده و مهم در اقتصاد آمریکای مرکزی که با رویارویی آنها با شکست سختی بسیاری به کشاورزی منطقه وارد میشود.
در این باره بیشتر بخوانید: | باید خود را با تغییرات اقلیمی سازگار کنیم |
تغییرات و اقلیم و سهم ایران از آن
برای درک بهتر این موضوع نیازی نیست به آمارهای بینالمللی نظر کرد. کوچ روستاییان ایران به شهرها و رشد یکباره شهرهای ایران موید این واقعیت است.
طبق سرشماری سال ۹۵ در ایران، ۳۰ هزار روستای کشور فاقد سکنه است که این یعنی ۳۰ هزار منبع مولد پویا از چرخه اقتصاد کشور حذف شده و هزاران نفر نیروی کار و تولید راهی شهرها شدهاند.
آمارهایی که معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری منتشر کرده، حکایت از آن دارد که از ۱۳۳۵ تا دهه ۹۰، حدود ۴۰ هزار روستا کاملا از سکنه خالی و متروکه شدهاند و مهمترین دلیل این مهاجرتهای ناخواسته در اُفت شدید سفرههای آب زیرزمینی و نابودی کاریزها، برهنگی سرزمین ناشی از فشار بیش از حد دام و افزایش چشمههای تولید گرد و خاک، وابستگی شدید معیشتی به منابع آب و خاک و عدم معرفی گزینههای جایگزین بوده است.
خوزستان مثال بارزی از مهاجرتهای ناشی از بیتوجهی به محیط زیست است. نمایندگان خوزستان در مجلس میگویند ۹۵ درصد خوزستانیها تمایل به مهاجرت از این استان را دارند و مهمترین دلیل این تمایل، افزایش ریزگردها و کاهش کیفیت آب است.
سیستان و بلوچستان، اصفهان و سایر استانهای دیگر زمینهای کشاورزی را بایر کرده و کشاورزان را وادار به مهاجرت آن هم اغلب به شمال ایران. مهاجرتی که سبب شده تا استانهای مقصد را با چالش مواجه کند.
به گفته، عبدالرضا چراغعلی، مدیرکل امور اجتماعی استانداری گلستان، گسترش خشکسالی و آسیبهای ناشی از آن در برخی مناطق کشور و وجود ظرفیتهای آبی و سرسبزی استانهای شمالی در سالهای اخیر، جمعیت گلستان و مازندران را افزایش داده است.