گام های انجام پروژه طراحی یک سیستم آبیاری تحت فشار

گام های انجام پروژه طراحی یک سیستم آبیاری تحت فشار

برای هر سیستم آبیاری (سطحی – تحت فشار) باید مراحل خاصی دنبال شود ونکات زیر را درنظر گرفت .

تشریح مساله

اولین قدم در طراحی سیستم آبیاری، توجه مساله و تعیین نقشه و هدف است .یعنی آگاهی از طراحی و اجرای سیستم . اینکه با اجرای این سیستم چه نتایجی حاصل خواهد شد ؟ با اجرای این طرح چه مقدار در مصرف آب صرفه جویی می شود ؟راندمان محصول بعد از اجرا چقدر افزایش می یابد؟
جمع آوری اطلاعات لازم
مهمترین بخش در طراحی سیستمهای آبیاری جمع آوری اطلاعات است . از آنجا که سیستم آبیاری پس از اجرا شرایط محیطی را تغییر میدهد بنابراین این مرحله بایستی با دقت زیادی انجام شود و برای آنکه طراحی به درستی انجام پذیرد باید درباره ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک ، ویژگیهای شیمیایی آب ، عوامل محیطی ، واکنشهای گیاه نسبت به نحوه آبیاری ، هزینه و درآمدها و . . . اطلاعات لازم و کافی موجود باشد.

انتخاب دقیق نوع سیستم آبیاری

بعد از جمع آوری اطلاعات مربوط به وضعیت هوا ، خاک و شرایط فیزیکی آن باید سیستم آبیاری مناسب با آن مکان با دقت و به درستی انتخاب شود . در برخی محیط ها شرایط طوریست که باید  سیستم آبیاری ویژه ای انتخاب ، طراحی و سپس اجرا شود و در مناطقی که امکان استفاده از  انوع سیستم آبیاری مجاز است باید تمامی سیستمهای آبیاری به درستی بررسی شود و پس از مقایسه با یکدیگر و تحلیل هر یک از آنها سرانجام سیستمی انتخاب گردد که بیشترین سوددهی و بازدهی را داشته باشد . لازم به ذکر است که هیچ سیستم آبیاری را نمی توان یافت که تمام شرایط موجود منطبق برآن باشد ؛ اما سیستمی را باید انتخاب کرد که ازروشهای دیگرمناسب ترباشد. د رانتخاب سیستم آبیاری شرایط اجتماعی ، اقتصادی وبه خصوص درجه پذیرش زارعان با آن راباید در نظرگرفت .

اطلاعات لازم جهت طراحی سیستم آبیاری

یک طرح زمانی کارآیی  خواهد داشت که اطلاعات جمع آوری شده صحیح باشد. البته داشتن اطلاعات درست شرط لازم برای موفقیت سیستم هست، ولی کافی نیست . اصولاًن

داشتن آمار واطلاعات از یک منطقه به مراتب بهترازداشتن آمارواطلاعات غلط ازآن است.اطلاعات مورد نیازدرطراحی سیستم های آبیاری به دو گونه اند:

اطلاعات و آمار غیرفیزیکی

اطلاعات و آمار فیزیکی

اطلاعات و آمار فیزیکی را می توان درپنج دسته تقسیم بندی نمود:

۱- اطلاعات مربوط به سیستم آبیاری

۲- اطلاعات مربوط به خاک

۳- اطلاعات مربوط به آب

۴- اطلاعات مربوط به آب وهوا

۵- اطلاعات مربوط به گیاهان زراعی

اطلاعات و آمار مشتمل براطلاعاتی درمورد وضعیت اجتماعی اقتصادی منطقه ، بازار فروش ، سیستم مدیریت ، علاقه وتمایل زارعان ومواردمشابه دیگراست که اهمیت این موارد کمتراز عوامل فیزیکی نیست؛ چه بسا توجه نکردن به این نکات می تواند یک پروژه را با شکست حتمی مواجه نماید. مهمترین عوامل مؤفقّیت درسیستمهای آبیاری تحت فشارعبارتند از:

۱- بهره برداری صحیح ومناسب

۲- طراحی مناسب ودرست

۳- مراقبت ونگهداری صحیح از طرح

۴-کیفیت مناسب لوازم آبیاری واجرای صحیح

اما آنچه در نظر گرفتن آن درطراحی سیستمهای آبیاری تحت فشاربسیارضروری به نظرمی رسد،عبارتند از:

۱- نوع محصول

۲- تعیین سرعت وجهت بادهای غالب درمنطقه ومدت تداوم آن

۳- انجام آزمایشهای کیفی خاک

۴- تعیین کیفیت آب وانتخاب سیستم متناسب با آن

۵- تعیین جنس خاک وانجام آزمایشهای نفوذ پذیری خاک وتعیین سرعت نفوذ نهایی خاک وظرفیت نگهداری آب درخاک

درجه اهمیت کیفیت لوازم آبیاری واجرای سیستم هااگرازسایرعوامل مؤثردرموفق بودن یک پروژه بیشترنباشد، کمترنخواهد بود . بدیهی است که اگرسیستمی با هردقت بالا طراحی شود، ولی لوازم واجرای سیستم از کیفیت مطلوبی برخوردارنباشد طرح باشکست مواجه خواهد شد.از طرف دیگراهمیت طرز کارونگهداری سیستم نیزکمترازطراحی نیست. نگهداری خوب باعث طولانی عمروسایل آبیاری شده ودرنتیجه ازهزینه های سالانه می کاهد. درکشور ما آبیاری تحت فشاریک روش جدیدی است وزارعان آشنایی کافی با وسایل وتجهیزات مربوطه ندارند. به همین دلیل آموزش زارعان درارتباط باکاروهمچنین نگهداری وسایل آن اهمیت زیادی دارد.باید زارعان رابا تمام قسمتهای سیستم های آبیاری آشنا کرد وآموزشهای لازم به آنها داده شود. همچنین توصیه می شود که یک نسخه ازطرح ونقشه که شامل نقشه زمین ، محل منبع آب، موقعیت لوله های اصلی ونیمه اصلی ، محل اتصال لوله های جانبی به اصلی وجهت انتقال آنها ، فاصله آبپاشها ، اندازه قطروطول لوله ها (برای آبیاری بارانی )دبی قطره چکانها ،فشارلازم برای قطره چکانها (برای آبیاری قطره ای)ونیز مشخصات دیگرطرح ازقبیل فشارسیستم ، مشخصات پمپ ، دبی کل سیستم ، برنامه آبیاری ومدت آبیاری درهرنوبت دراختیارزارع قرارگیرد.

عواملی که باعت عدم موفقیت و شکست در سیستم های آبیاری تحت فشار می شود :

مهمترین علل ناموفقیت سیستمهای تحت فشار را می توان به شرح زیر بیان کرد

۱- خرده مالکی بهره برداران ونداشتن یک مدیریت واحد

۲- دقت نکردن درطراحی وکم توجهی به عاملهای اصلی واساسی مورد نیاز

۳- کیفیت پایین اجرای سیستمهای آبیاری تحت فشار

۴- کیفیت نامطلوب لوازم آبیاری

۵- پایین بودن سطح آگاهیهای کشاورزان وبهره برداران نسبت به استفاده ازسیستمها

درحال حاضرمتقاضی طرحهای آبیاری تحت فشارنسبت به گذشته کمترشده است . مهمترین علتهای آن عبارتند از:

۱- اطلاع کافی نداشتن زارعان ازمزایای طرحها

۲- هزینه های زیاد سیستمهای آبیاری تحت فشاروکاهش کمکهای بلاعوض دولت

۳- خرده مالکی وامکان نبودن اجرای سیستمهای آبیاری تحت فشار

پیشنهادات و راه حل ها

۱- اصلاح سیستم های آبیاری تحت فشاراجرا شده که دچارمشکل اند.

۲- قراردادن یک نسخه ازطرح دراختیار زارعان وتوجیه آنها به منظورچگونگی استفاده از سیستم اصلاح سیستمهای آبیاری تحت فشاراجرا شده ازطریق ارزیابی طرحهای یاد شده توسط کارشناسان ذیربط عملی است . اصولاًهدف ازارزیابی یک طرح آبیاری مشخص کردن مشکلات اولیه ، اشتباهات طراحی ، اجرا ومدیریت یک سیستم آبیاری است که پس از ارزیابی طرح می توان راه حلهای اصلاحی طرح را ارائه نمود.

۳- دقت درطراحی واجرا وگرفتن تعهدات لازم ازشرکتهای طراح ومجری برای طرحهای جدید

۴- گرفتن تعهدات لازم درمورد گارانتی وکیفیت اجناس از شرکتهای فروشنده لوازم آبیاری

۵- دادن آموزشهای لازم به بهره برداران برای استفاده درست ،نگهداری ومراقبت واحیاناً اصلاح سیستمهای تحت فشارتوسط خود بهره برداران

۶- تشکیل تعاونی های تولید به صورت سهام بندی برای طرحهای خرده مالکی که سیستمهای تحت فشار درآنها اجرا شده

پیشنهاد مطالعه: نوگرایی در مدیریت آبیاری (رویکرد ماسکات)